GZIP Nedir?

GZIP, internet dünyasında oldukça yaygın bir şekilde kullanılan bir veri sıkıştırma formatıdır. Hem dosya boyutlarını küçültmek hem de web trafiğini optimize etmek amacıyla geliştirilmiş bir algoritma olan GZIP, özellikle web sitelerinin performansını iyileştirmek için büyük öneme sahiptir. GZIP formatı, dosyaların sıkıştırılmasını ve sonrasında tekrar açılmasını sağlar, bu da internet hızını artırır ve bant genişliği kullanımını optimize eder.

GZIP Nedir? GZIP’in Tarihi ve Gelişimi

GZIP, ilk olarak 1992 yılında Jean-loup Gailly ve Mark Adler tarafından geliştirilmiştir. GNU Projesi için tasarlanan bu algoritma, UNIX tabanlı sistemlerde sıkıştırma işlemi gerçekleştirmek için popüler bir araç olan compress’in yerine geçmiştir. GZIP, GNU Zip’in kısaltması olup, UNIX işletim sistemlerinde kullanılan “.gz” uzantılı dosyaların yaratılmasını sağlar. Aynı zamanda Lempel-Ziv (LZ77) ve Huffman kodlamasına dayanan bir sıkıştırma yöntemi kullanır.

GZIP’in yaratılma amacı yalnızca veri sıkıştırma değil, aynı zamanda yazılım lisanslama konularında yaşanan sorunları aşmaktı. Bugün ise GZIP, internet tarayıcıları tarafından yaygın olarak desteklenir ve HTTP protokolü üzerinden veri sıkıştırma işlemlerinde etkin bir şekilde kullanılır.

Gzip sıkıştırması, web sunucularında HTTP yanıtlarını sıkıştırmak için yaygın olarak kullanılır ve bu sayede web sayfalarının yüklenme süresi önemli ölçüde kısaltılabilir¹.

GZIP Nasıl Çalışır?

GZIP, bir dosyanın içerisindeki tekrarlanan verileri tespit ederek onları daha kısa bir formatta kodlar. Bunu yaparken dosyanın tüm içeriği analiz edilir ve verilerin daha az yer kaplayacak şekilde yeniden yapılandırılması sağlanır. Bu, özellikle metin dosyalarında büyük oranda veri sıkıştırması sağlar. Örneğin, HTML, CSS ve JavaScript dosyaları gibi metin tabanlı dosyalar, GZIP ile %60 ila %80 arasında küçültülebilir.

GZIP algoritması iki temel adımda çalışır:

1. LZ77 Algoritması: Veriyi analiz eder ve tekrar eden veri parçalarını (örneğin, kelimeler, karakter dizileri) bulur. Bu tekrar eden parçalar, dosyada referanslar olarak saklanır, böylece aynı veriyi birden fazla kaydetmeye gerek kalmaz.
2. Huffman Kodlaması: Daha sık kullanılan karakterleri daha kısa bit dizileriyle kodlar ve nadir kullanılan karakterler için daha uzun bit dizileri kullanır. Bu da genel dosya boyutunu daha da küçültür.

GZIP’in sıkıştırma sürecinde, sıkıştırılmadan önce dosyanın orijinal boyut bilgisi ve bir kontrol değeri (CRC32) de dosyanın başına eklenir. Bu bilgi, sıkıştırılan dosyanın geri açılmasında ve veri bütünlüğünün kontrol edilmesinde kullanılır.

GZIP ve Web Performansı

GZIP, özellikle web performansını iyileştirmek için kritik bir rol oynar. Bir web sitesi ziyaret edildiğinde, tarayıcı sunucudan çeşitli dosyalar talep eder (HTML, CSS, JavaScript, resimler vb.). GZIP sıkıştırması sayesinde bu dosyaların boyutu küçültülür, böylece:

• İndirme Süresi Azalır: Küçültülmüş dosyalar daha hızlı bir şekilde indirilebilir. Bu da web sayfasının daha hızlı yüklenmesini sağlar.
• Bant Genişliği Kullanımı Optimizasyonu: Daha küçük dosyalar, daha az veri transferi anlamına gelir, bu da özellikle mobil cihazlar ve düşük hızlı internet bağlantıları için büyük bir avantaj sağlar.
• Sunucu Yükü Azalır: Daha az veri gönderimi, sunucu kaynaklarının daha verimli kullanılmasını sağlar ve sunucu üzerinde daha az yük oluşturur.

Modern web tarayıcıları, sunucudan gelen GZIP sıkıştırılmış içerikleri destekler ve bu içerikleri açarak kullanıcıya sunar. GZIP sıkıştırması, HTTP protokolüyle birlikte kullanıldığında otomatik olarak tarayıcı tarafından algılanır ve işlenir. Tarayıcı, HTTP isteklerinde sunucuya “Accept-Encoding: gzip” başlığını ekler ve sunucu da yanıt olarak sıkıştırılmış içeriği gönderir.

GZIP’in Kullanım Alanları

1. Web Sitelerinde: En yaygın kullanım alanı, web siteleri üzerindedir. HTML, CSS, JavaScript dosyaları gibi sıkıştırılabilir içerikler GZIP ile küçültülerek sayfa yükleme süreleri hızlandırılır.
2. Veri Transferinde: İnternet üzerinden veri transferi yapılırken, verilerin sıkıştırılması hem maliyetleri düşürür hem de hız kazandırır. GZIP, e-posta, dosya transferi ve API veri iletiminde de sıklıkla tercih edilir.
3. Dosya Yedeklemelerinde: GZIP, dosyaları yedeklemek için de kullanılır. Özellikle büyük veritabanı yedekleme işlemlerinde GZIP, dosya boyutunu önemli ölçüde küçülterek depolama alanı tasarrufu sağlar.

GZIP Sıkıştırmasının Avantajları

• Verimlilik: GZIP, metin tabanlı dosyalar için yüksek sıkıştırma oranı sunar. Özellikle web dosyalarında dosya boyutunu önemli ölçüde azaltır.
• Uyumluluk: GZIP, tüm modern tarayıcılar tarafından desteklenir ve sıkıştırılmış dosyalar otomatik olarak açılır.
• Kolay Entegrasyon: Çoğu sunucu yazılımı (Apache, Nginx vb.) GZIP sıkıştırmasını destekler ve kolayca etkinleştirilebilir.
• Daha Hızlı Web Siteleri: Daha küçük dosya boyutları, web sitelerinin daha hızlı yüklenmesini sağlar. Bu da kullanıcı deneyimini iyileştirir ve SEO performansına olumlu katkıda bulunur.

GZIP’in Dezavantajları

Her ne kadar GZIP sıkıştırması birçok avantaj sunsa da bazı dezavantajları da vardır:

• CPU Kullanımı: Sıkıştırma ve açma işlemleri sunucu ve istemci tarafında işlemci gücü gerektirir. Eğer büyük ve karmaşık dosyalar sıkıştırılacaksa, bu işlemler CPU’yu zorlayabilir.
• Resim ve Video Dosyaları: GZIP, metin dosyaları için etkili olsa da, resim ve video dosyaları için pek faydalı değildir. Çünkü bu tür dosyalar zaten sıkıştırılmış formatlarda olduklarından, GZIP ile sıkıştırılmaları genellikle ek bir avantaj sağlamaz.

GZIP Nasıl Etkinleştirilir?

GZIP sıkıştırmasını etkinleştirmek oldukça basittir ve genellikle sunucu yapılandırmasıyla ilgilidir. Popüler web sunucularında GZIP sıkıştırmasını şu şekilde etkinleştirebilirsiniz:

1. Apache Sunucusunda GZIP:

• Apache sunucusunda GZIP sıkıştırmasını etkinleştirmek için .htaccess dosyasına aşağıdaki kodları ekleyebilirsiniz:

   <IfModule mod_deflate.c>
       AddOutputFilterByType DEFLATE text/html text/plain text/xml text/css text/javascript application/javascript
   </IfModule>

2. Nginx Sunucusunda GZIP:

• Nginx sunucusunda GZIP sıkıştırmasını etkinleştirmek için Nginx konfigürasyon dosyasında (nginx.conf) şu satırları ekleyebilirsiniz:

   gzip on;
   gzip_types text/plain text/css application/json application/javascript text/xml application/xml application/xml+rss text/javascript;
   gzip_min_length 1000;

Bu ayarlar, sunucunun belirli dosya türlerini GZIP ile sıkıştırmasını sağlar ve böylece daha hızlı bir veri iletimi gerçekleştirilir.

Değerlendirme

GZIP, internet üzerinde veri iletimini optimize etmek için kullanılan oldukça etkili bir sıkıştırma yöntemidir. Özellikle web sitelerinin performansını artırmak, sayfa yükleme sürelerini kısaltmak ve bant genişliği kullanımını azaltmak amacıyla yaygın olarak kullanılır. Modern web tarayıcıları tarafından desteklenen GZIP, basit yapılandırmalarla etkinleştirilebilir ve kullanıcılara daha hızlı bir internet deneyimi sunar. GZIP’in yaygın kullanımı, internetin hızını artırmada önemli bir rol oynamaya devam etmektedir.

Kaynaklar

1- Gzip Nedir? Neden Kullanılır? Erişim tarihi: 24/10/2024. https://wpw.com.tr/gzip-nedir-neden-kullanilir/